Gıda Katkı Maddeleri Nelerdir ve Nerede Kullanılır? 2. Bölüm-KARMİN(E120), ŞELLAK(E904)

Gıda katkı maddelerinin işlevlerine göre çeşitlerini yazmıştım 1. bölümde. Bu bölümde ise nasıl adlandırıldıklarından ve birkaç tanesinden örnekler vereceğim.

Ülkemizde Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği ve yine TGK Gıda Katkı Maddelerinin Spesifikasyonları Hakkında Yönetmelik  eklerinde katkı maddelerinin listesinden nerelerde hangi miktarlarda kullanımlarına izin verildiğine kadar tüm mevcut bilgiler mevcut. Bu yüzden sosyal medyada beğeni/popularite kazanmak adına yanlış bilgilendirici sayfaları takip etmek yerine gerek ulusal gerek uluslararası kaynakları araştırmanızı tavsiye ederim.

Katkı maddeleri uzun ve karışık kimyasal adlarının kullanılması yerine  INS(Uluslararası Numara Sistem)'e göre Codex Alimentarius Komitesi tarafından numaralanmıştır. Genelde E koduyla birlikte gördüğümüz bu kodlamadaki 'E' Europe kelimesinin baş harfinden gelmektedir. Avrupa Birliği'nde kullanımına izin verilen katkı maddeleri, numaralarının başına E alarak bunu gösteriyor. Yani E olunca ekstra zararlı ya da ölümcül olmuyor bazı yalan paylaşımlardaki gibi :)

Genel olarak aşağıdaki gibi sınıflandırılmışlardır.

E100–E199 (renklendiriciler) 

E200–E299 (koruyucular) 

E300–E399 (antioksidanlar, asitliği düzenleyiciler) 

E400–E499 (kıvam artırıcılar, stabilizatörler, emülgatörler) 

E500–E599 (asitliği düzenleyiciler, topaklanmayı önleyici ajanlar) 

E600–E699 (lezzet artıcılar) 

E700–E799 (antibiyotikler) 

E900–E999 (diğerleri) 

E1000–E1599 (ek kimyasallar) 

Karmin (photo CNN Türk)

Şimdi gelelim Karmin ve Şellak katkı maddelerine. Bu ikisinden bahsetmemin sebebi böcek kaynaklı olmaları. Evet kulağa hiç hoş gelmiyor maalesef. Bu arada alternatifleri de mevcut, sıralayacağım ürünlerde illa ki bunlar kullanılıyor diye bir şey yok. Bu yüzden ürün alırken etiketinde yer alan içindekiler bölümünü inceleyebilirsiniz.

Karmin, mevzuatta E120 koduyla yer alıyor. Koşineal, Karminik asit ve Karmin adıyla yer alıyor. Kırmızı renk vermesi için renklendirici olarak kullanılıyor.  Karminik asit, dişi Dactylopius cocus Costa dişi böceğinin kurutulmuş gövdelerinden oluşan koşinealin sulu, sulu alkolik veya alkolik ekstraktlarından elde edilir. Ticari ürünler, kaynak böcekten türetilen proteinli materyalleri de içerebilir. Bu noktada ürün vegan ve kosher(yahudilik inancında yenilmesi/kullanılması dinen sakıncalı olmayan) değildir. Helal olmamasıyla ilgili de farklı görüşler bulunmaktadır. Ürün pek çok kimyasal işlemden geçtiği için bizim anladığımız haliyle böcekten bir eser kalmıyor ama kaynak olarak böcek kullanılıyor.

Şellak (photo wikipedia)

Şellak, mevzuatta E904 koduyla yer alıyor. Parlatıcı olarak kullanılıyor. Şellak, Laccifer (Tachardia) lacca Kerr (Coccidae familyası) böceğinin reçineli salgısı olan, saflaştırılmış ve ağartılmış lakdır. Sadece turunçgil meyvesi, kavun, elma, armut, şeftali, ananas, nar, mango, avokado ve papayanın yüzey uygulamaları ve sert kabuklu meyvelerde parlatıcı olarak kullanılabilir. Şekerlemelerde, sakızlarda, süslemeler, kaplamalar ve bazı dolgularda, sadece çikolata kaplı küçük hafif fırıncılık ürünlerinde, kahve çekirdeklerinde, patates, tahıl, un veya nişasta bazlı atıştırmalıklar sadece parlatıcı olarak kullanılabilir.  Bazı takviye edici gıdalarda kullanılır. Karminde olduğu gibi böcek kaynaklı elde edildiği için vegan ve kosher olmadığı düşünülmektedir.